Murarka ogrodowa - System BioDar
Galeria Selekcja kokonów - poradnik
DE EN
BioDar
  • Gospodarstwo kulturowe
  • Dr inż. Stanisław Flaga
  • Pracownia
  • Ryszard Flaga
  • Wydawnictwo
  • Dorota Flaga

Nożycówka pospolita (Chelostoma florisomne L.)

Wstęp

Podrodzina pszczół miesiarkowatych (Megachilidae) obejmuje w Polsce ponad 90 gatunków owadów, przyporządkowanych do 15 rodzajów. Rodzaj nożycówka (Chelostoma) liczy 6 gatunków pszczół, które podobnie jak i inne miesiarkowate zbierają pyłek miedzy długie, sterczące włosy umieszczone na dolnej stronie odwłoka. Opisywany gatunek rozsiedlony jest w całej Europie, a w Polsce bardziej licznie występuje tylko lokalnie. Posiada jedną generację w roku, aktywną przez 2 miesiące. Pierwsze osobniki pojawiają się między 12 kwietnia, a 5 maja, a ostatnie kończą loty między 12-28 czerwca. Przy spóźnionej wiośnie ostatnie pszczoły spotkać można jeszcze na początku lipca.

Wielkość i wygląd

Zarówno samce, jak i samice nożycówki pospolitej są wyraźnie mniejsze od pszczoły miodnej (8-12 mm długości). Oprócz mniejszego rozmiaru różnią się od niej także smukłą budową ciała i charakterem pokrycia powierzchni. Obydwie płcie są ubogo owłosione, a pokrywający je chitynowy oskórek jest czarny i silnie błyszczy. Na wierzchniej stronie odwłoka widoczne są cienkie przepaski koloru białego.

Preferencje siedliskowe/gniazdowe

Omawiany takson preferuje siedliska naturalne (brzegi lasów, leśne polanki, łąki, miedze, nieużytki), ale chętnie bytuje również na terenie wiejskich zabudowań.

Wygląd gniazd i struktura populacji

Nożycówka pospolita zakłada gniazda nad ziemią, zwykle w pustych łodygach roślin zielnych, dachach krytych strzechą oraz wszelkiego rodzaju pustych kanałach wydrążonych przez inne owady w martwym drewnie (suche konary, słupy ogrodzeniowe, drewniane ściany domów). Najchętniej zasiedla otwory o średnicy 4-6 mm. Gniazda typu liniowego składają się z 2-10 komórek lęgowych, w których znajdują się pergaminowe kokony o długości około 1 cm. Wejście do gniazda zamyka zatyczka ziemna zbudowana z ziaren piasku, nektaru i gliny, po wyschnięciu twarda jak kamień. Ściany poprzeczne między komórkami larwalnymi składają się z dwóch ostatnich komponentów. Udział samic w potomstwie wynosi zwykle 50-60 %. Jedynie w niektóre lata zaznacza się niewielka przewaga samców nad samicami.

Samotny tryb życia

Gatunek należy do tzw. samotnic, co oznacza, że każdy osobnik jest niezależny od pozostałych (inaczej niż u pszczoły miodnej). Mimo tak specyficznego trybu życia samice chętnie zakładają gniazda blisko siebie i jeśli jest pod dostatkiem atrakcyjnego materiału gniazdowego tworzą duże kolonie. Populacje nożycówki składają się wyłącznie z samców i samic (brak kasty robotnic). Wszystkie czynności związane z budowaniem, ochroną i prowiantowaniem gniazda wykonują same samice. Mimo szerokiego zakresu prac samice nie współpracują ze sobą. Osobniki męskie nie interesują się ani gniazdami ani potomstwem i prawie całą energię przeznaczają na poszukiwanie partnerek i kopulacje. Wieczory i noce spędzają na kwiatach. Samotny tryb życia prowadzą również larwy oddzielone od siebie przegrodami komórek gniazdowych. Zamknięte we własnych celach przechodzą rozwój w ukryciu, bez kontaktu z matką i ze swoim rodzeństwem. Całe ich życie opiera się na mocno zakodowanym instynkcie. Samotniczy tryb życia sprawia, że żaden osobnik młodociany nie musi konkurować o pozycję w grupie, a równe porcje pokarmu, jakie otrzymują larwy w komórkach, przyczyniają się do prawidłowego rozwoju całego potomstwa.

Rośliny pokarmowe

Opisywany takson wykazany został na około 40 gatunkach roślin żywicielskich, z 15 rodzin. Najchętniej oblatuje rośliny łąkowe i ogrodowe o kwiatach łatwo dostępnych, posiadających krótkie rurki kwiatowe. Pszczoły wizytują: barszcz zwyczajny, bodziszki, chabry, cykorię podróżnika, driakiew gołębią, różne gatunki dzwonków, jasieniec piaskowy, jaskry, kocimiętkę syberyjską, krwawnik pospolity, lawendę ogrodową, różne gatunki malw, mierznicę czarną, mniszek pospolity, rzodkiew zwyczajną, starzec jakubek, stulisz lekarski, świerzbnicę polną i karpacką, szałwie, wrotycz pospolity, wierzbówkę kiprzycę i żmijowiec pospolity. Z roślin użytkowych odwiedzają maliny (owocujące na pędach 2-letnich), lucerny i wiele gatunków roślin zielarskich.

Cechy biologiczne i walory użytkowe
  • Duża odporność na niesprzyjające warunki środowiskowe (w warunkach klimatycznych Polski gatunek dobrze znosi ostre zimy).
  • Aktywność biologiczna w okresie największego zapotrzebowania na owady zapylające.
  • Naturalna skłonność do tworzenia kolonii (sposób gniazdowania ułatwiający ochronę i prowadzenie chowu).
  • Przywiązanie do miejsca gnieżdżenia i wysoka trwałość powstałych agregacji.
  • Zdolność ponownego wykorzystywania starych gniazd (samice czyszczą rurki zasiedlone w poprzednich sezonach i ponownie je zajmują).
  • Niewielki dystans lotów po pokarm (150-200 m od gniazd).
  • Spokojny charakter pracy na kwiatach i całkowite ignorowanie człowieka blisko gniazd.
  • Chętne zasiedlanie sztucznych kanałów gniazdowych i wydajna "praca" w ograniczonej przestrzeni (możliwość wykorzystania nożycówek do zapylania pod izolatorami materiałów hodowlanych uprawnych roślin baldaszkowatych, motylkowych i krzyżowych).

Predyspozycje biologiczne nożycówki pospolitej świadczą o tym, że jest ona ważnym czynnikiem zachowania równowagi biologicznej w środowisku naturalnym. Wobec stałego zmniejszania się pogłowia pszczół miodnych omawiany gatunek stanowi uzupełniający czynnik zapylający, który ma wpływ na zachowanie różnorodności biologicznej ekosystemów naturalnych i stabilizację plonów roślin uprawnych.

BioDar.com.pl © Wszelka treść zawarta na stronie jest własnością jej autorów. Zabrania się kopiowania bez zgody autora.
Webmaster